Starołęka Mała, Wielka i Minikowo to osiedla, w których mieszkamy, z którymi się identyfikujemy.

Co wiemy o ich bliższej i dalszej przeszłości?

Prehistoria

Okazuje się, że historia tych miejsc kryje wiele ciekawostek, które warto poznać, aby lepiej zrozumieć specyfikę naszego miejsca zamieszkania. Któż by pomyślał, że osadnictwo na naszych terenach sięga epoki paleolitu! Cofający się lodowiec odsłaniał tereny nadające się do zamieszkania. Ocieplanie się klimatu sprzyjało zasiedlaniu ziem. Z tego czasu znajdowane są pojedyncze narzędzia z krzemienia (m.in. na granicy Czapur i Starołęki), służące do polowania i wyprawiania skór zwierzęcych.

Ludy wędrowne zostały z czasem wyparte przez pierwszych rolników – przedstawicieli kultury pucharów lejkowatych. Osiedlali się na glebach lekkich uprawiając ziemię i zajmując się hodowlą. Budowali domy z drewna. Następnie na te tereny napłynęła ludność kultury pomorskiej umiejąca już przetwarzać brąz i żelazo. Z tego okresu pochodzi skarb znaleziony w 1950 r. w Czapurach w czasie prac Państwowego Przedsiębiorstwa Mierniczego w dolinie Czapnicy. Znalezisko zawierało kilkadziesiąt przedmiotów z brązu, m.in. diadem, bransolety, zapinki i innych umieszczonych w glinianym naczyniu.

Czasy Rzeczpospolitej Obojga Narodów

Innym ciekawym odkryciem dokonanym w czasie kopania fundamentów pod dom, a dotyczącym naszych terenów, były naczynia ceramiczne i szklane z XVI i XVII w. Niektóre z nich zawierały nasiona roślin użytkowych. Odkrycie miało miejsce przy ulicy Minikowo. Prawdopodobnie znajdowała się tam kiedyś karczma stojąca na rozstaju dróg.

Wiek XX

Bardzo ciekawa jest też historia osiedla robotniczego na Starołęce Małej (wówczas wsi) na terenie dzisiejszej parafii pw. Św. Jana Ewangelisty. Na początku XX w. wybudowano tu dla kolonistów z Rosji (pochodzenia niemieckiego) kilkadziesiąt w większości bliźniaczych i jednorodzinnych domów. Każde mieszkanie miało dwie izby, obszerną kuchnię ze spiżarnią oraz ogródek. Inwestycja ta związana była z gwałtownym rozwojem przemysłu oraz stacją kolejową na Starołęce. Niektóre z tych domów zachwycają nietuzinkową architekturą zachowaną do dzisiaj. Dla mieszkańców kolonii wybudowano także szkołę, przedszkole, żłobek, sklepy oraz kaplicę.

Na początku XX w. na terenie Starołęki Małej zaczęły powstawać liczne zakłady przemysłowe, m.in. fabryka mydła Karla Regera, młyn parowy braci Brumerów, fabryka asfaltu, papy dachowej i cementu, odlewnia żeliwa, fabryka chemiczna „Hermes”, spichlerz zbożowy i inne.

Wraz z industrializacją Starołęki Małej powstawały liczne sklepy, piekarnie i zakłady usługowe.

Wtedy powstają też dwie restauracje, a przy nich duże ogrody restauracyjne: Bogusława Kempfa (przy moście kolejowym) oraz Matheusa Maya. W miejscach tych spotykali się „wycieczkowicze” i grali w różne gry sportowe, brali udział w zabawach tanecznych, a także spotkaniach kół śpiewaczych oraz innych stowarzyszeń.

Nowe, liczne zakłady przemysłowe, budowa nowych domów dla robotników starających się o mieszkania w pobliżu fabryk, powstawanie sklepów, zakładów usługowych oraz budynków użyteczności publicznej, a także zakładanie ulic z typową dla miast infrastrukturą spowodowało przeobrażenie się podmiejskiej, rolniczej wsi, jaką była Starołęka Mała w nowoczesne podpoznańskie przedmieście. W związku z tym w roku 1925 Starołęka Mała została włączona w granice miasta Poznania.

Ciekawym epizodem w historii Starołęki było powołanie do życia parafii pw. Św. Antoniego Padewskiego. Zróżnicowany charakter wsi i osiedli, które miały stanowić parafię nie ułatwiał tego zadania. Zurbanizowana i przemysłowa Starołęka Mała kontrastowała z typowo wiejskim charakterem Starołęki Wielkiej, Garaszewa, Minikowa, Marlewa. Jednak decyzja o ustanowieniu nowej parafii wydzielonej z parafii głuszyńskiej zapadła. Nowa parafia została powołana rozporządzeniem wojewody poznańskiego Adolfa Bnińskiego w dniu 1 marca 1924 roku.

Dotkliwy brak kościoła oraz duża odległość od rodzimej parafii w Głuszynie, czy też od kościoła pw. Św. Rocha na Ratajach spowodowały, że Bogusław Kempf tymczasowo udostępnił salę restauracyjną na cele kultu. Od tej pory. ks. Kazimierz Rolewski sprawował w niej Eucharystię i prowadził nabożeństwa różańcowe. Tak działo się przez 3,5 roku (od roku 1916 do 1920). Ks. Rolewski miał pomysł na wybrnięcie z trudnej sytuacji lokalowej. Od władz wojskowych otrzymał poniemiecki barak wojskowy, który po odpowiednich pracach adaptacyjnych i dobudowaniu wieży został poświęcony 11 kwietnia 1920 roku.

W 1930 r. wybudowano obok probostwa ochronkę (przedszkole), gdzie opiekę nad dziećmi sprawowały Siostry Służebniczki Niepokalanego Poczęcia NMP. Siostry posługiwały w naszej parafii przyjmując różne posługi i funkcje do końca lat dziewięćdziesiątych.

Taka sytuacja trwała do lat pięćdziesiątych XX w. W 1949 r. zatwierdzono projekt obecnego kościoła pw. Św. Antoniego Padewskiego, a prace budowlane rozpoczęto w lipcu 1950 r. wmurowaniem kamienia węgielnego przez ks. abpa Dymka. Dzięki wielkiej ofiarności i zaangażowaniu parafian budowa kościoła przebiegała etapami z wieloma trudnościami (ówczesne władze utrudniały jak mogły pozyskiwanie materiałów budowlanych). Główne prace budowlane zostały ukończone pod koniec lat pięćdziesiątych. W latach 1959-1967 wykonywane były przez artystów malarzy Łucję i Józefa Oźminów polichromie i projekty witraży, które wykonała firma p. Kośmickiego. Konsekracja kościoła i ołtarza odbyła się 24 listopada 1974 r., a dokonał jej abp Antoni Baraniak.

Zaproszenie do współpracy

Wiele ciekawych historii jest związanych z poszczególnymi rodzinami i ich domostwami z naszego osiedla. Pragnęlibyśmy poznać historie stowarzyszeń działających na naszym terenie.

Zapraszamy do współpracy osoby, którym bliska jest historia naszego osiedla. Planujemy przygotowanie wystawy ukazującej życie i architekturę „dawnej Starołęki” oraz historię parafii na Starołęce. Dużym wsparciem w działaniach integracyjnych naszego środowiska jest Stowarzyszenie na rzecz mieszkańców Starołęki „Starołęka od nowa”.

Zachęcamy do kontaktu: „Stowarzyszenie Starołęka od nowa”, ul. Jędrzejowska 29, 61-339 Poznań lub z księdzem proboszczem w biurze parafialnym w godzinach jego otwarcia.

Autorzy: Ewa Małecka, Grzegorz Małecki

Bibliografia:

1. Kronika Miasta Poznania: Starołęka, Głuszyna, Krzesiny, Wydawnictwo KMP, Poznań 2009.
2. Sarbak Zenon, Mój świat, czyli dawna i niedawna Starołęka, Minikowo i Marlewo, o wszystkich i niektórych sprawach, Wydawnictwo PMIR, Poznań 2018.